Döngüsel Şirketler
Döngüsel şirketler, döngüsel iş modellerinin uygulamada nasıl çalıştığını gösterir. Bunun start-up’lar arasında çokça örneği var, ancak KOBİ'ler, çokuluslu şirketler ve yarı-kamu kuruluşlardan da döngüsel girişimcilik örnekleri çıkıyor. İkonik döngüsel ürün veya projeye sahip çok sayıda şirketle ilgili bilgiyi aşağıda bulabilirsiniz.
3.1.1. Start-up’lar
Closing the Loop, 'Bir Sizden Bir Bizden’ (One for One) programı ile, şirketlere satın aldıkları yeni cep telefonlarının hammadde tüketimini telafi etme fırsatı sunuyor. Bu, satın alma işlemi eski bir telefonun geri toplanması ve sorumlu geri dönüşümü ile ilişkilendirerek yapılıyor. Yöntem olarak CO2 telafisine benziyor ancak bu sefer nadir metaller için uygulanıyor.
Aynı yaklaşım elden çıkarılan cep telefonlarına döngüsel bir ikinci ömür vermek için de kullanılıyor. Afrika'da ikinci el pazarında satılan her kullanılmış telefon, atık haline gelmiş bir telefonun toplanmasıyla ilişkilendirilerek, yeniden kullanımın daha fazla 'e-atık' ile sonuçlanmasının önüne geçiyor. Böylece, genellikle henüz mevcut olmayan bir toplama sistemi oluşturulur ve yerel nüfus için gelir yaratılır (Netherlands Circular, 2018).
Smartcrusher
Beton yüzyıllarca dayanacak kadar güçlüdür. Ancak çimento kilogram başına 1kg CO2 emisyonu üretir. Bu, bugünün beton ve çimento endüstrisinin tüm uçakların toplamından üç kat daha fazla CO2 salımı yaptığı anlamına gelir. Şu anda ezilmiş beton parçaları sadece düşük dereceli mucur ikamesi olarak kullanılabiliyor.
SmartCrusher kullanılmayan çimento taşını beton molozundan ayıran bir cihazdır. Aynı zamanda yan ürün olarak iyi kalite kum ve çakıl da üretir. Çimento taşı doğrudan beton üretiminde kullanılabilir ve böylece çimento ve CO2 emisyonundan tasarruf sağlanır. SmartCrusher ile dünyanın en büyük beton malzeme akışının % 50'si döngüsel hale getirilebilir. Gelir modeli, yatırımın 1,5 yıl içinde kendini telafi edilebileceğini ve beton fiyatının da yarıya düştüğünü gösteriyor. Ve bu hesaplamada henüz CO2 fiyatlandırması yok (Netherlands Circular, 2018).
Whole Surplus (Fazla Gıda)
Whole Surplus, was founded in 2015, with the idea of finding solutions through a technology-based initiative to the Climate Action. Carbon emissions from food waste constitute 8% of the overall all emissions causing climate change. Whole Surplus was established with the aim of creating technology-based solutions to reduce food waste in the food supply chain by 50% until 2030. From the first day, they started to create food waste awareness in the private sector, and aimed to set an example for the formation of new start ups.
Whole Surplus is an effective waste management platform for businesses. It creates economic and social value from surplus food by managing the unsold products (food) of the businesses in the most effective way.
Hagelson
It is an R&D company established with the support of TÜBİTAK in March 2016. The company is mainly working on polymer materials and new recycling systems.
Thanks to its patented new technology, Hagelson manufactures new plastic raw material from the recycling of leftover and waste carpets. Thus, eliminates the problem of disposing of the woven residual carpets that accumulate during the manufacturing, the leftover parts formed in the carpet floor covering business or the old waste carpets collected during the project phase, and converts them into raw materials and returns them back to the economy.
Recycling of a 500 square meter carpet protects 12 m2 of land and 29m3 of water from becoming poluted while preventing 2,2 tons of CO2 from being emitted. It also equals to the one month energy consumption of 7,2 households. Approximately 400 kilograms of plastic raw materials can be produced from a 500 m2 waste carpet.
Arkim
Arkim Chemicals manufactures food preservatives from natural sources of calcium. It can be utilised in various different sectors ranging from packaged food, vegetable, fruit, pharmaceutical industry, to cosmetics. It prolonges the shelf life of the products through natural ingredients and has no side effects.
3.1.2. Küçük ve orta ölçekli şirketler (KOBİ)
Auping
Auping, geliştirdiği tamamen geri dönüştürülebilir Revive yatağıyla Circular Business Award’ı kazandı. Hollanda'da her yıl 1,5 milyon yatak atılıyor. Şiltelerin geri dönüşüm oranları çok düşük ve çoğu da yakılıyor. DSM-Niaga işbirliğiyle geliştirilen 'Revive' yatağı bu soruna çözüm sunuyor. Tüm malzemeleri yeni bir yatağın üretiminde tekrar kullanılmaya uygun, yüksek kaliteli bir yataktır. Dahası, şirket yatağı lease edebiliyor. Aşağı dönüşüm yapmadan hem geri dönüşüm hem de yenileme için farklı fırsatlar sunan tamamıyla kapalı bir döngü (Auping, 2019).
Instock
Instock, Hollanda'da gıda atığının hem kelimenin tam anlamıyla hem de mecazi olarak haritaya girmesini sağlayan ilk restorandır. Instock'taki yaratıcı şefler, aksi takdirde tabağa ulaşamayacak ürünleri lezzetli yemeklere dönüştürüyorlar.
Üreticiler ve süpermarketler için artık satış değeri bulunmayan ürünler Instock tarafından alınır ve Gıda Kurtarma Merkezinde ayrıştırılır. Instock kurtarılan meyve ve sebzeleri yemek üretim şirketlerine verir. Kurtarılan patatesler Pieper Bira'da işlenir ve satılmayan ekmek Bammetjes Bira’ya dönüşür. Bira üretiminden geriye kalan posalar yüksek lif içerikli granola haline gelir (Netherlands Circular, 2018).
Van Werven B.V.
Van Werven yıllarca henüz var olmayan bir şeye yatırım yaptı: inşaat atığı ve çevresel atıklardan artık plastiklerin ayrıştırılması ve yüksek kaliteli bir hammaddeye dönüştürülmesi. Şirket plastiği kendi içinde ayırabiliyor dolayısıyla tüm plastik atıkları kabul edebilir ve işleyebilir.
Tedarikçiler ve müşterilerle ortaklıklar kurarak, şirket arz ve satışını garanti altına alıyor. Birbirini güçlendirmek için bilgi de paylaşılabilir. Buna iyi bir örnek plastik boru sistemleri üreticisi Wavin ile yapılan işbirliğidir: şirket, üretiminde %10’dan fazla geri dönüştürülmüş plastik kullanıyor ve bu plastiklerin önemli bir kısmı Van Werven tarafından tedarik ediliyor.
3.1.3. Çok uluslu şirketler
IKEA
IKEA was founded in 1943 by Ingvar Kamprad. It is a Swedish company that operates in 50 countries with 441 stores, around 1000 suppliers and 210,000 employees.
Circular economy is considered part of the Circular and Climate Positive focus area which is one of the 3 main pillars of IKEA’s sustainability strategy. IKEA's commitments to support circular economy are as follows:
Produce long-lasting and long-term used IKEA products,
Produce 100% circular products by 2030,
Ensure that all products are produced from either renewable or recycled materials by 2030,
Establishing cooperations with stakeholders while leading the space for circularity
Orta Anadolu
Philips
Philips son yıllarda iki ürünle döngüsel ekonomide liderliğini kanıtladı, biri ışığı “Döngüsel Aydınlatma” hizmeti olarak sunması diğeri de Philips Medical Systems tarafından kullanılmış ekipmanların geri alınması.
Döngüsel Aydınlatma, Philips'in aydınlatma yönetimi ve bakım hizmetidir. Profesyonel iç mekan aydınlatmadaki bu yeni iş modeli, Philips tarafından Turntoo ile birlikte geliştirildi. Bu modelde aydınlatma armatürleri Philips'in mülkiyetinde kalmaya devam ediyor. Böylece şirket aydınlatmada yenilik peşinde koşmaya istekli olurken kendi yeniden kullanabileceği ürünler üretmeye azami ölçüde teşvik ediliyor. Philips Medical Systems, diğer ürünlerinin yanı sıra MRi tarayıcılar üretir. Philips, kullanılmış ürünlerin yenilendikten sonra ikinci el pazarına girmesini ve satılmasını şirket politikası olarak benimsemiştir. Bu uygulama bir yandan gelir sağlarken bir yandan da Philips’in ürün kalitesini izlemesine imkan tanır (Philips, 2019).
Vanderlande
Vanderlande hem parsel ve posta hizmetleri için havaalanı bagaj ve ayırma sistemlerinde dünya lideri hem de depo otomasyonu alanında lider bir tedarikçi. Beşikten beşiğe yaklaşımının kurucusu Michael Braungart ile birlikte Vanderlande döngüsel bir konveyör bandı tasarladı. Blueveyor, kolayca ve hızla sökülebilecek ve tüm malzemeleri yüksek bir standartta yeniden kullanılabilecek şekilde tasarlandı. Ayrıca daha az parçadan oluşur, böylece daha az malzeme kullanılarak yapılır. Şirket ayrıca malzemelere daha etkin bir şekilde tekrar kullanılabilmeleri için bir pasaport veriyor (Vanderlande, 2019).
3.1.4. Kendiniz üzerinde çalışmaya başlayın
“Döngüsel Ekonomi El Kitabı” nda şirketlerin döngüsel yolculuklarında dikkate almaları gereken dört boyut bulunur.
1- Operasyonlar: Operasyonlarda kaybedilen değer belirlenir
2- Ürünler ve hizmetler: Bir ürün veya hizmetin tüm süreçleri (tasarım, üretim vb.) gözden geçirilerek optimize edilir
3- Kültür ve Şirket: Şirket döngüsel ekonomi ilkelerine adapte edilir (çalışma prensipleri, prosedürler vb.)
4- Ekosistem: Topyekün dönüşüm için işbirliği ve ortaklık yapılır
CEO GUIDE
Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi (WBCSD) ve Accenture iş birliği ile yayımlanan Döngüsel Ekonomi CEO Rehberi, iş dünyası liderlerinin döngüsel ekonomi alanında daha etkili olmasını desteklemek amacıyla genel bir çerçeve sunuyor. Rehberde, CEO'lar ve iş dünyası liderlerine döngüsel ekonomi ilkelerini uygulamak için ihtiyaç duydukları araçlar tanıtılıyor; liderlerin “döngüsel düşünce yapısı”na (circular mindset) geçişte önemli bir rolü olduğunu ifade ediyor.
Döngüsel İş Modeli Tasarım Eğitimleri
Bir şirket iş yapış şekline döngüsellik prensiplerini uygulamak isterse CIRCO tarafından düzenlenen atölyelere katılabilir. CIRCO, şirketlere yeni döngüsel iş fırsatları keşfetme ve uygulamalarında yardımcı olur.
SKD Türkiye olarak, firmalara fırsatları tespit etmelernei ve içinde döngüsel çözümler barındıran iş modeli, ürün hizmeti ve süreç tasarımı geliştirmelerine yardımcı olacak eğitimler veriyoruz. Biz de bu süreçte Hollanda İstanbul Başkonsolosluğu ve Hollanda merkezli bir STK olan CIRCO ile işbirliği yapıyoruz.
CIRCO metodolojisine dayanan eğitim, tasarım bakış açısıyla döngüsel ekonominin gelişimine destek olur. Şirketler, döngüsel ürünler, hizmetler ve iş modelleri geliştirmek için tasarımcılar ile birlikte çalışır. Bunu iletişimde oldukları ağlarla bilgi ve deneyim paylaşarak yaparlar.
