Türkiye'den ve Dünyadan Çalışmalar
3.4 Türkiye’den Çalışmalar
3.4.1. İskenderun Projesi
İskenderun Projesi bölgesel olarak uygulanmakla birlikte, yarattığı farkındalık, politikalara yönelik çalışmalar ve geliştirilen yöntemler ile yaygınlaşma etkisi ulusal düzeyde olmuştur.
Bu projenin etkileri ile, merkezi ve yerel kurumlar, sanayi ve ticaret odaları ve OSB’lerin girişimleri ile pek çok bölgesel proje ve program uygulanmış ve uygulanmaya devam etmektedir. Söz konusu çalışmalar özellikle potansiyel belirleme ve fizibilite çalışmaları olarak yürütülmüştür. Bölgesel Kalkınma Ajansları hem kendileri çeşitli programlar yürütmüş, hem de bölgelerindeki çalışmalara destek sağlamışlardır.
3.4.2. Ulusal Çalışmalar
Merkezi düzeyde atılan en önemli adım, halen IFC ve Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı işbirliği ile yürütülen “Türkiye İçin Yeşil OSB Çerçevesinin Geliştirilmesi Projesi”dir.
Türkiye İçin Yeşil OSB Çerçevesinin Geliştirilmesi Projesi, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Verimlilik Genel Müdürlüğü ve IFC işbirliği ile Kasım 2016 - Kasım 2017 döneminde yürütülmüştür. Projenin amacı yeşil OSB’ler (eko-endüstriyel parklar) için ulusal bir çerçeve oluşturulması ve OSB’lerde bu alandaki fırsatların ortaya konulmasıdır. Hem mevcut OSB’lerin eko-endüstriyel parklara dönüşümü, hem de yeni kurulacak OSB’lerin bu yaklaşıma göre kurulmasına yönelik ulusal yol haritası geliştirilmesi hedeflenmiştir.
Proje kapsamında 4 OSB seçilmiştir: İzmir Atatürk OSB, Bursa OSB, Adana Hacı Sabancı OSB ve Ankara Sanayi Odası 1. OSB. Seçilen OSB’lerin yapısı ve potansiyellerine uygun olarak her birinde kaynak (enerji, su ve hammadde) verimliliği, endüstriyel simbiyoz olanakları ve yeşil altyapı gibi konularındaki potansiyeller ve olası eylemler belirlenmiştir. Bu doğrultuda Yeşil OSB’ler için çevresel, ekonomik, sosyal ve yönetim ile ilgili kriterler oluştururken aynı zamanda bu kriterlere yönelik yasal çerçeveye ilişkin de değerlendirmeler yapılmış, Türkiye’nin Yeşil OSB Ulusal Çerçevesi”nin oluşturulmasına yönelik eylem planı hazırlanmıştır.
Söz konusu eylem planı doğrultusunda projenin ikinci aşaması olarak Türkiye Yeşil OSB Uygulama Projesi Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ve IFC işbirliği ile Kasım 2019’da başlatılmıştır. Bu doğrultuda detaylı çalışmaların yapılmasına yönelik olarak Eskişehir OSB ve Gaziantep OSB pilot bölgeler olarak seçilmiştir. Daha önceki aşamada belirlenen kriterler doğrultusunda “Ulusal Yeşil OSB modeli”nin hayata geçirilmesi ve yasal çerçevenin oluşturulması hedeflenmektedir. Bu kapsamda hem OSB yönetimine yönelik hizmet ve standartların belirlenmesi, hem de OSB de faaliyet gösteren firmaların kaynak verimliliği ve endüstriyel simbiyoz uygulama ve yatırımlarının desteklenme mekanizmalarının değerlendirilmesi hedeflenmektedir.
“Türkiye İçin Yeşil OSB Çerçevesinin Geliştirilmesi Projesi”nin etkileri ile İzmir’de 2 OSB eko-endüstriyel park (yeşil OSB) dönüşümü için fizibilite çalışmaları için adım atmışlardır:
http://www.iaosb.org.tr/icerik...
http://www.tosbi.org.tr/izmir-...
3.4.3. Kalkınma Ajansı Programları
BEBKA:
https://www.bebka.org.tr/admin...
https://www.bebka.org.tr/endus...
TRAKYAKA:
https://www.trakyaka.org.tr/up...
https://www.trakyaka.org.tr/tr...
3.4.4. OSB Çalışmaları:
Antalya OSB:
https://www.antalyaosb.org.tr/...
Gaziantep OSB:
http://gaziantepsimbiyoz.org/g...
https://gso.org.tr/tr/projeler...
YALKİM:
http://www.yalkimosb.org.tr/ha...
Aksaray OSB:
http://www.ekodenge.com/tr/det...
Eskişehir OSB:
https://www.bebka.org.tr/admin...
3.4. Döngüsel ekonomi bilgi ağları ve platformları
Döngüsel ekonomi bilgi ağları ve platformları bilgiyi paylaşarak, iyi uygulamaları ön plana çıkararak ve işbirliği imkanı yaratarak döngüsel ekonomiye geçişi hızlandırır. Aşağıda yer verilen lider platformlar ve bilgi ağları bu konuda örnek alınabilecek uygulamalardır.
Bu platformlara ve ağlara ek olarak, bilgiyi paylaşarak geçişi hızlandıran geniş kitleler tarafından erişilebilen çevrimiçi eğitimler düzenleyen birçok bilgi kurumu da vardır.
3.4.1 Ulusal
3.4.1.1. Impact Hub
3.4.1.2. IMECE
3.4.1.3. Türkiye Döngüsel Ekonomi Platformu
Türkiye Döngüsel Ekonomi Platformu, döngüsel ekonomiyle ilgili her şeyin ayrıntılı açıklandığı bir alan. Platformda bilgi merkezi niteliğinde bir knowledge hub, bir e-ticaret platformu (TMM), ölçüm araçları, ve döngüsel ekonomiye geçişlerini gerçekten hızlandırmak isteyen şirketler için eğitim, finansal fırsatlar ve danışmanlık hizmetleri bulunuyor.
Türkiye Materials Marketplace (TMM):
Türkiye Döngüsel Ekonomi Platformu’nun araçlarından biri olan Türkiye Materials Marketplace Projesi (TMM), malzemelerin endüstriler arası yeniden kullanımını desteklemek amacıyla tasarlanmış 2016 yılı itibariyle EBRD fon desteğiyle SKD Türkiye tarafından yürütülen bulut tabanlı bir platformdur.
Proje, katılımcı firmaların üretim ve operasyon faaliyetleri sonucu oluşan atıklar veya üretim süreçlerinde ihtiyaçları olan yan ürünler ile ilgili verileri paylaşabilecekleri bu çevrimiçi platform sayesinden üye şirketler, SKD Türkiye proje ekibinin de desteğiyle, platform üzerinde işbirlikleri geliştirerek malzemelerin yeniden kullanım fırsatlarını belirler, değerlendirir ve uygularlar. TMM, şirketlere malzeme akışlarını birbirleriyle uyumlaştırma konusunda yol gösterir ve toparlayıcı rol oynar. Mevzuatı anlamak ve iyileştirmek konusunda hemfikir olan şirketlerin seslerinin daha yüksek çıkmasını sağlar ve malzemelerin yeniden kullanımı için yeni tedarik zinciri yolları hakkında beyin fırtınasına uygun bir ortam yaratır.
3.4.2. Uluslararası
Circular Economy Club (CEC)
Circular Economy Club (CEC), 110'dan fazla ülkeden döngüsel ekonomi profesyonellerinin ve kurumlarının bir araya geldiği kar amacı gütmeyen en büyük uluslararası ağdır. CEC, dünya çapında 155'ten fazla Organizatör tarafından yönlendiriliyor ve döngüsel ekonomi ile ilgili bir dizi etkinlik ve organizasyon yapıyor ve yapılmasını sağlıyor.
CEC döngüsel ekonomi profesyonelleri ve paydaşlarından oluşan bir topluluğu bir araya getirerek küresel düzeyde daha fazla etki yaratmayı ve döngüsel çözümlerin yayılmasına yardımcı olmayı amaçlıyor. CEC ayrıca, döngüsel ekonomi profesyonellerinin iyi uygulamalarını paylaşmaları ve işbirliği geliştirmeleri için güçlü bir etkileşim fırsatı sunuyor.
Circle Lab
Circle Lab, şehirlerin, işletmelerin ve vatandaşların evrensel ve yerel sorunlara çözüm olabilecek döngüsel iş modelleri ve stratejilerini keşfetmeleri ve uygulamaları için çevrimiçi bir platformdur. Bilgiyi dijitalleştirerek, erişim sınırlamalarını kaldırarak ve birlikte yaratmayı teşvik ederek Circle Lab, bilgi silolarını ortadan kaldırmayı ve sektörler arası işbirliğini ve inovasyonu teşvik etmeyi hedefliyor. Circle Lab aynı zamanda döngüsel ekonominin uygulandığı 1000'den fazla örneğinin yanı sıra konuyla ilgili diğer makale ve raporlara da erişim sağlar.
CE100 AĞI
Ellen MacArthur Vakfı, üyeleri arasında döngüsel ekonomi hakkında bilgi alışverişinde bulunabilmek için CE100 (Döngüsel Ekonomi 100) Ağı’nı kurdu. Üyeleri çoğunlukla büyük şirketler, şehirler ve hükümetlerdir. CE100 Ağı öğrenme, bilgi paylaşımı ve yeni iş birlikleri geliştirme için ihtiyaç duyulan rekabetten arındırılmış bir alan sağlar.
Çoğu küresel şirket, rekabetçi kalabilmek için stratejilerinde döngüsel ekonominin bir rol oynaması gerektiğini bilir. Başarı önemli bireysel çabalar gerektirir, ancak önemli oyuncular da yeni pazarlar oluşturmak için birlikte çalışmaya olan ihtiyacını kabul ederler. CE100 Ağı, işletmeleri, yenilikçileri, şehirleri ve hükümetleri, üniversite ve kanaat önderlerini bir araya getirir. Ağ içinde sunulan iş birliğine yönelik ve rekabet öncesi fırsatlar, pazar yaratmayı kolaylaştırır.
Holland Circular Hotspot
Holland Circular Hotspot, şirketlerin, bilgi kurumlarının ve yerel hükümetlerin, bilgi alışverişi ve döngüsel ekonomi alanında girişimciliği teşvik etmek amacıyla uluslararası işbirliği yaptığı özel bir kamu platformudur. Organizasyon, iş dünyası, bilgi kurumları, hükümetler ve diğer ilgili taraflar arasında uluslararası işbirliğini teşvik etmeye odaklanır. Buna ek olarak, ulusal ve uluslararası taraflar için döngüsel zorlukların ve çözümlerin görünür hale geldiği ve böylece iş potansiyellerinin kendini gösterdiği çevrimiçi topluluklar oluşturur. Bu doğrultuda, Holland Circular Hotspot, yabancı paydaşların döngüsel ekonomi konularında Hollandalı iş ortakları bulmalarında yardımcı olur. Ayrıca, iş dünyasının Hollandalı ve uluslararası finansman araç ve programlarına erişimini kolaylaştırır.
Sustainable Finance Lab
The Sustainable Finance Lab (SFL), bankaları ve piyasaları daha sürdürülebilir hale getirmek için araştırma yapan çoğunlukla akademisyenlerden oluşan gayri resmi bir ağdır. Akademisyenler Hollanda’daki üniversitelerin farklı disiplinlerinden gelen ve kurumsal değil bireysel temsiliyette bulunan kişilerdir. SFL Utrecht Üniversitesi profesörlerinden Herman Wijffels ve Klaas van Egmond ve Triodos Bank'tan Peter Blom'un girişimiyle 2011 yılında kuruldu. Üyeler Utrecht Üniversitesi Ekonomi Bölümü’ne altında faaliyet gösteren sekreterya tarafından desteklenmektedir. SFL'nin çalışmaları SFL Vakfı aracılığıyla finanse edilir. SFL Vakfı, Triodos Bank ve De Nederlandsche Bank'tan finansman katkısı almaktadır. Buna ek olarak, projeler bakanlıklar ve diğer finans kurumları tarafından finanse edilirken Utrecht Üniversitesi de doktora sonrası iki pozisyonun maliyetini karşılamaktadır.
Madaster
Madaster, bireyler, şirketler ve hükümetler için, malzeme envanteri oluşturmaya imkan sağlayan, bağımsız bir platformdur. Madaster, atığı ortadan kaldırmayı amaçlayan, Hollanda merkezli kar amacı gütmeyen Madaster Vakfı'nın bir girişimidir. Şirkete göre, ham maddeler iyi belgelenirse, sınırsız olarak kullanılabilir hale gelirler. Malzeme pasaportlarıyla malzemelere bir kimlik verilir, böylece genel bir atık yığının içinde kaybolup gitmezler. Madaster malzeme pasaportları hazırlar ve bir kütüphane işlevi görür.
3.5. Döngüsel Projeler ve Oluşumlar
Pop-Machina
AB’nin dünyanın en yüksek bütçeli hibe programı olan Ufuk 2020 kapsamında Avrupa’dan 23 ortakla birlikte yürütülen POP-MACHINA Projesi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) AB İlişkileri Müdürlüğü’nün koordinatörlüğünde, İBB Atık Yönetimi Müdürlüğü’nün yürütücülüğünde ve İSTAÇ A.Ş, Planet Turkey ve Koç Üniversitesi ortaklığında yürütülüyor.
1 Haziran 2019'da başlayan ve 31 Mayıs 2023'te sona ermesi planlanan proje, atıklardan elde edilecek geri dönüşüm ile döngüsel ekonomiye katkı sağlamak bunu yaparken de yerel toplulukları geliştirmeyi ve potansiyellerini yükseltmeyi amaçlıyor.
POP-MACHINA’nın kentsel gelişim çerçevesi, Leuven, Pire, Selanik, Santander, İstanbul, Kaunas ve Venlo olmak üzere 7 yerel yönetime pilot projeler halinde uygulanacak. Bu kentsel gelişim çerçevesi, topluluklar arası döngüsel işbirliğine dayalı üretim ve şehirlere nasıl bir döngüsel ekonomi modeline doğru yönelecekleri konusunda yol gösterecek.
Circular Plastics Alliance
Circular Plastics Alliance, geri dönüştürülmüş plastikler için AB pazarını 2025 yılına kadar 10 milyon tona çıkarmayı hedefliyor. Oluşum, plastik değer zincirlerinin tamamını kapsıyor ve endüstri, akademi ve kamu otoritelerini temsil eden 175'ten fazla kuruluşu içeriyor. Oluşuma katılmak için beyanı imzalamak yeterli.
Yeni Plastik Ekonomisi (New Plastics Economy)
Ellen MacArthur Vakfı tarafından ilk defa 2016’da çıkarılan Yeni Plastik Ekonomisi raporunun ortaya koyduğu Ortak Vizyon, plastik için döngüsel ekonomi yaratmak isteyen yüzlerce şirket ve hükümet tarafından heyecanla karşılandı. Vizyon üç temel eylemle destekleniyor: ortadan kaldırmak, inovasyon yapmak ve dolaşıma sokmak.
Girişim, önde gelen şirketler, şehirler, hayırseverler, politika yapıcılar, akademisyenler, STK'lar ve vatandaşlardan oluşan geniş bir grupla iş birliğiyle yürümekle birlikte başta ambalaj olmak üzere plastiğin geleceğini yeniden düşünmek ve yeniden tasarlamak için iş birlikleriyle çalışmalara başlamıştır.
Girişimin sistemik yaklaşımı birbirine bağlı ve karşılıklı olarak birbirini destekleyen beş unsura dayanmaktadır; Diyalog Mekanizması, Küresel Taahhüt, Plastik Pakt, İnovasyon, Erişim ve Paydaş Katılımı.
İş Dünyası Plastik Girişimi (İPG)
İş Dünyası Plastik Girişimi, Global Compact Türkiye, İş Dünyası ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği ve TÜSİAD tarafından oluşturulan bir iş birliğidir ve çözüm ortağı “Hedefler için İş Dünyası” platformudur. İş Dünyası Plastik Girişimi temelde imzacı şirketlerin plastik konusundaki taahhütlerini ve yol haritalarını belirlemeye, plastiksiz bir iş dünyası için gereklilikleri ortaya koymayı hedefler.
İPG, özel sektör kuruluşlarının plastik meselesine yönelik somut eylemlerini teşvik etmeye; mevcut çalışmaları Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları doğrultusunda bir araya getirmeye; farkındalığı ve iş birliğini artırmaya; savunuculuk yapmaya ve iletişimi desteklemeye yönelik çalışmalarla bu önemli sorunun çözümünün parçası olmak üzere çalışmalar yapmak amacıyla kurulmuştur.
Girişim;
· Plastik taahhütlerine yönelik çağrı yapar ve çağrıyı dönemsel olarak tekrarlar
· Girişim’e katılan şirketleri ve katkı sağlayan diğer paydaşları kamuoyuna duyurur
· Şirketlerin taahhütlerinin niteliklerini inceler ve onaylayarak süreçlerini yürütür
· Şirketlerin plastik taahhütlerinin yıllık raporlama formatını oluştur ve takvimini belirler
· Yıllık ilerleme raporlarını hazırlar ve iletişimini yapar
· Şirketlerin taahhüt belirleme ve gerçekleştirme süreçlerine katkı sağlayacak rehberlik faaliyetlerini gerçekleştirir, bunun için ulusal ve uluslararası kuruluşlarla iş birliği yapar
· Kamu, ulusal ve uluslararası sivil toplum, yerel yönetim ve akademi temsilcileri ile bilgi-deneyim paylaşımı yapar
· İlgili ulusal ve uluslararası paydaş ağlarında Girişim’in çalışmalarını ve iyi uygulamalarını duyurur.
Plastic Twist (Ptwist)
Avrupa Birliği Ufuk 2020 Programı çerçevesinde desteklenen ve plastik atıkların yol açtığı kirliliğe çözüm bulmayı hedefleyen PlasticTwist dijital platformu, sıfırdan plastik üretimi yerine; ucuz, kolay ulaşılabilir ve yeniden üretilebilir plastiği değerli hâle getirmeyi amaçlıyor.
Blok zinciri sistemini kullanan PLASTIC TOKEN isimli dijital teşvik aracıyla plastiğin yeniden kullanımını kazançlı hale getirmeyi planlayan platform, plastiğe "değer" atfederek bir "Bilgi ve Pazaryeri" olanağı sunuyor.
Make fashion circular
Kopenhag Moda Zirvesi'nde ilk olarak Circular Fiber Initiative olarak başlatılan Make Fashion Circular Girişimi, markalar, şehirler, hayırseverler, STK'lar ve yenilikçiler de dahil olmak üzere moda endüstrisinden liderleri bir araya getiriyor. Girişimin amacı, döngüsel ekonominin ilkeleriyle uyumlu yeni bir tekstil ekonomisi yaratmak için gereken iş birliği ve inovasyon düzeyini teşvik etmektir. Böylece kıyafetlerin güvenli ve yenilenebilir malzemelerden yapılmasını, yeni iş modellerinin kullanımını arttırmasını ve eski kıyafetlerin yeniye dönüştürülmesini sağlamaktır.
Circle Textiles Programme
2014 yılında başlatılan Circle Textiles Program (CTP) o zamandan bu yana, tekstilden tekstile geri dönüşüm, döngüsel iş modelleri, döngüselliğe uygun tasarım, teknoloji değerlendirmeleri ve döngüsel altyapı gelişmeleri alanlarına odaklanan birçok projeyi tamamladı ve geliştirdiği ve yürüttüğü güçlü projeler sayesinde her yıl daha da genişledi. Program, tekstil atıklarının kullanım ömrü sonunda değerlendirilmesi ve giyim markasının döngüsel stratejileri değerlendirme ve benimseme kapasitesini artırarak tekstil atık dağını azaltmak için verileri etkinleştirmeyi, teknolojik ve altyapıyı düzenlemeyi önemser. Bu amaçla da döngüsel bir tedarik zincirini (üreticiler, perakendeciler ve markalar) ve çözüm sağlayıcıları (toplayıcılar, ayırıcılar, geri dönüştürücüler, yeniden imalatçılar, lojistik, çamaşırhane vb.) bir araya getirir.
Döngüsel İşler Girişimi (Circular Jobs Initiative)
Circular Jobs Initiative, sistemik değişim için gerekli olan döngüsel işleri tespit edip tanımlar, fırsatları araştırır, bunları yaratmak ve toplumsal faydalarını en üst düzeye çıkarmak için gerekli ortamı analiz eder ve teknolojinin nasıl olumlu bir rol oynayabileceğini inceler.
