Plastikleri nasıl döngüsel yaparız?

Plastik tüm sektörlerde kullanılan önemli bir malzemedir. İnşaat sektöründe pencere çerçeveleri veya zeminlerde, gıda zincirinde ambalaj olarak, tüketim mallarında hammadde olarak kullanılabilir. Plastikler genellikle fosil yakıtlardan elde edilir ve doğada ayrışmazlar. Bu, plastik döngüsünü kapatmayı daha da önemli hale getirir.

Fırsatlar

Plastiklerin döngüsel uygulamasına gerçekleştirmek için birçok girişimcinin ve yöneticinin odaklandığı beş strateji vardır:

• Gereksiz kullanımdan kaçınmak için plastik içeriğini azaltmak, plastik ürün/ambalaj kullanımını mümkün olduğunca azaltmak,

• Yeniden kullanıma yönelik tasarımlar ile tek kullanımlık plastiklerin yerine tekrar tekrar kullanabilen ürünler elde etmek,

• Yüksek kalitede geri dönüşüme yönelik tasarımlar için mono malzeme kullanımı gibi stratejiler benimsemek,

• Düzgün toplama, ayırma ve geri dönüşüm ile yüksek kaliteli yeni plastik malzeme elde etmek

• Optimum kullanım için kiralama, ikinci el satış gibi döngüsel iş modellerinin benimsemek

Aşağıda bu stratejilerle çalışan üç şirket örneği verilmiştir.

Auping

Auping, geliştirdiği tamamen geri dönüştürülebilir Revive yatağıyla Circular Business Award’ı kazandı. Hollanda'da her yıl 1,5 milyon yatak atılıyor. Şiltelerin geri dönüşüm oranları çok düşük ve çoğu da yakılıyor. DSM-Niaga işbirliğiyle geliştirilen 'Revive' yatağı bu soruna çözüm sunuyor.

Bu yüksek kaliteli şiltenin tüm malzemeleri modüler ve akıllı tasarımı sayesinde tekrar kullanıma uygun. Şirket ayrıca ürünleri için kiralama hizmeti de sunmaktadır. (Auping, 2019).

Daha fazla döngüsel ürün ve şirket örneği için Şirketler ne yapıyor? bölümüne göz atabilirsiniz.

Ioniqa

Birçok plastik ambalajın mekanik olarak geri dönüştürülmeleri çok katmanlı tasarımları ve boyaları nedeniyle oldukça zordur. Eindhoven merkezli Ioniqa, renkli paketler de dahil olmak üzere her türlü PET atığını şeffaf, yüksek kalitede malzemeye dönüştürebilen bir teknoloji geliştirmiştir.

2018 yılında başlayan iş birliği ile Indorama, Coca-Cola ve Unilever ambalajlarının bir kısmını Ioniqa'nın geri dönüştürülmüş ham maddesinden üretiyor (Ioniqa, 2019).

Wastespresso

Hagelson

Terracycle Loops

Ekolojik ve Ekonomik Kazanımlar

Plastiklerin döngüsel kullanımı, mikro ve makro plastiklerden kaynaklanan sera gazı emisyonlarını ve kirliliği azaltır, bu da çevre için olumludur. Plastik üretiminde kullanılan fosil yakıtlar nedeniyle yüksek miktarda emisyon oluşumuna neden olur. Aynı zamanda, plastiklerin sadece %15 ila 17'si kullanımdan sonra geri dönüştürülmektedir. Bu durum, çoğu plastiğin kullanıldıktan sonra, çeşitli gaz emisyonlarının açığa çıkmasına neden olan atık yakma tesislerinde yakılmaktadır. Küçük bir kısmı ise çevreye karışarak besin zincirini ve doğal sistemleri kirletir.

Plastiğin döngüsel kullanımında ham madde ve ürünlerin değerini koruyor olması ekonomik değer yaratır. Malzemelerin tekrar kullanımı, plastik miktarının azaltılması ve ikame malzemelerin kullanılması birincil ham madde bağımlılığını azaltır. Plastik kullanımının önüne geçilemediği durumlarda ise plastiğin kaliteli bir şekilde geri dönüştürülmesi önemlidir. Çoğu plastik türü, saf elektrik olarak tedarik edildikleri takdirde teknik olarak zaten geri dönüştürülebilir. Etkili lojistik yöntemleri ile kullanılmış plastiklerin toplanmasıyla çok fazla değer elde edilebilir. Sınıflandırılmamış plastik kaynakları kimyasal geri dönüşümle yeniden kullanılabilir, ancak bu hala geliştirme aşamasındadır.

Engeller

Plastik döngüsünün kapanmasının önünde etkili üç faktör vardır: farkındalık, teknoloji ve iş birliği.

Farkındalık

Plastik tüketimi sorunları ve alternatifleri hakkında daha fazla farkındalık olması bu geçişi yapmak için gereklidir. Ancak, araştırmalar farkındalığın tek başına davranışta bir değişiklik meydana getirmek için yeterli olmadığını da göstermektedir. Fiyat, kolaylık, alışkanlık ve kültürel normlar gibi diğer motive edici faktörler de önemlidir.

Teknoloji

Plastiklerin spesifik özellikleri nedeniyle diğer malzemelerle ikamesi zordur, bu nedenle plastik döngülerini kapatmak için yüksek kaliteli geri dönüşüm önemlidir. Plastiklerin geri dönüşümündeki zorluk, genellikle karbon bileşiklerine ek olarak yapıştırıcılar, boyalar ve diğer katkı maddelerini içermelerinden kaynaklıdır. Konvansiyonel geri dönüşüm yöntemleri ile bunlar genellikle karışımda kalır. Kimyasal geri dönüşümde ise plastikleri en küçük kimyasal yapı taşlarına dönüştürmek olasıdır, bunlarla da daha sonra yeni monomerler ve polimerler yapılabilir, diğer maddeler filtrelenebilir. Kimyasal geri dönüşümde inovasyon, geliştirme ve kalite yükseltilmesine olanak vermek için yatırımlara ihtiyaç vardır.

İş birliği

Plastiklerin üretimden kullanıma gitmesi genellikle uzun bir yoldur. Bu nedenle, değer zincirinde döngüselliği sağlamak tüm ortaklar ile iş birliğini gerektirir. Örneğin, şu anda süpermarketlerde hepsi belirli bir işleve sahip düzinelerce plastik türü kullanılmaktadır. Bu çeşitlilik nedeniyle, bu plastiklerin geri dönüştürülmesi zordur. Ambalaj üreticileri, tedarikçiler ve perakendeciler birlikte bu paketleme için kullanılan bu plastik türleri için standardizasyon geliştirebilirlerse, işlevsellik açısından çok fazla ödün vermeden geri dönüşümü önemli ölçüde iyileştirebilirler.

Politika

Avrupa Komisyonu 2018 yılında tüm plastik ambalajların 2030 yılına kadar yeniden kullanılmasını veya geri dönüştürülmesini sağlamak için bir strateji benimsedi. Bu strateji dahilinde tek kullanımlık plastiklerin yasaklanması, tüm ürünler ve ambalajlar tamamen geri dönüştürülebilir olacak şekilde tasarlanması ve tek kullanımlık plastiğin en az yüzde 70'i yüksek kalitede geri dönüştürülmesi hedefleri bulunuyor. Ayrıca, 2025 yılına kadar tüm tek kullanımlık plastik ürünlerin ve ambalajların yüzde 35'inin geri dönüştürülmüş plastikten yapılması hedefleniyor.

Türkiye’de son yıllarda plastik atıklarının yönetilmesine ilişkin farklı politika ve uygulamalar geliştirilmektedir. Bunlar arasındaki en temel uygulama “sıfır atık” yaklaşımıdır.

2019’da yayımlanan, plastik atıkları da kapsayan Sıfır Atık Yönetmeliği ile sıfır atık sisteminin kurulması, yaygınlaştırılması, geliştirilmesi, izlenmesi, finansmanı ve kayıt altına alınarak belgelendirilmesine ilişkin genel ilke ve esasların belirlenmesini hedeflenmektedir.

Türkiye’de plastik atık konusundaki diğer bir adım ise 2018’de Çevre Kanunu’nda yapılan düzenleme ile belirtilmiştir. Yayımlanan Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmelik doğrultusunda yakın zamanda içerisinde plastiğin de bulunduğu farklı ambalaj türleri için depozito sistemine geçilmesi beklenmektedir.

IPG İş Dünyası Plastik Girişimi